Dünya genelindeki sıcaklık rekorları altüst olmaya devam ediyor. Haziran 2023'ten itibaren yaşanan aşırı sıcaklık artışları, son 11 aydır üst üste her ayın en sıcak ayı olarak kaydedildi. Bu durum 2023'ün tarihin en sıcak yılı olmasını sağlarken, 2024'ün de benzer şekilde aşırı sıcak geçeceği tahmin ediliyor.
Bu sıcaklık artışının insan kaynaklı bir etki olduğu ise inkar edilemez bir gerçek. Ancak doğanın geçmişte insanoğluna yaşattığı aşırı sıcaklık artışları ile karşılaştırıldığında, bu durum ne kadar olağandışı?
Avrupa'dan üç araştırmacı (Jan Esper, Max Torbenson ve Ulf Büntgen), bu sorunun kısmi bir cevabını sunmayı başardı Kuzey Yarımküre'de son 2.000 yılda bu tür bir sıcaklık artışına rastlanmamış.
Geçmiş Sıcaklık Değerlerinin İzlenmesi
Günümüzdeki sıcaklık verileri, küresel bir veri toplama ağına dayanmaktadır. Ancak zaman içinde geriye gittikçe, bu ağındaki boşluklar giderek artmaktadır. 1900 yılından geriye doğru hareket ettikçe, ağ sadece birkaç düzine karasal termometreye daralır, ve neredeyse tamamı Avrupa'da bulunmaktadır.
Ancak, 1850'den önceki dönemde sıcaklık hakkında hiçbir fikrimizin olmadığı anlamına gelmez. Sıcaklık etkisi altında kalan fiziksel kayıtları bırakan çeşitli belirteçler geliştirilmiştir. Bunlar, yıllık ağaç halkalarının boyutu veya buzda bulunan oksijen izotoplarının oranı gibi şeyleri içerir. Bu verilerden küresel ve bölgesel sıcaklık tahminleri üretmek mümkündür.
Bu iki veriyi karşılaştırdığınızda, son zamanlardaki ısınmanın, son buzul çağının sonundan bu yana görülen herhangi bir trendle karşılaştırıldığında olağanüstü olduğu kolayca görülmektedir.
Ancak belirteç kayıtları bir ölçüde kesin olmayabilir bazıları aşırı değişiklikleri tam olarak yakalayamayabilir ve yıldan yıla sıcaklık değişimlerini ortalayabilir. Bu nedenle, geçmişte birkaç olağanüstü sıcak yılın meydana geldiği, ancak çevreleyen yılların nispeten serin olduğu için bu durumun belirteç kayıtlarında gösterilemediği mümkündür.
Bütün bunlar, 2023'ün uluslararası olarak ne kadar olağanüstü olduğunu söylemeyi zorlaştırmaktadır. Esper, Torbenson ve Büntgen, bu soruya en iyi cevabı bulmaya çalışmak için kendilerini en iyi veriye sahip olan dünya bölgeleriyle sınırlamaya karar verdiler. Yukarıda belirtildiği gibi, sıcaklık kayıtlarında bu, Kuzey Yarımküre'yi, daha spesifik olarak 30° kuzeyin üzerindeki bölgeyi ve ağaç halkası verilerinden elde edilen çok geniş bir kaydı içeren bu bölgeyi temsil etmektedir.
Olağanüstü Durumları Karşılaştırma
Üç araştırmacının yaptığı ilk şey, sıcaklık kaydını belirteç kaydıyla hizalamaya çalışmaktı. Eğer sadece enstrüman kaydı içindeki sıcaklıkları karşılaştırırsanız, 2023 yaz sıcaklıkları 1850 1900 sıcaklık kayıtlarından sadece biraz daha yüksekti. Ancak, bu döneme ait kayıtlar oldukça sınırlıdır. 1850 1900 dönemi belirteç kayıtları ile karşılaştırıldığında, erken enstrüman kayıtlarının geniş bir Kuzey Yarımküre örneğiyle karşılaştırıldığında biraz daha sıcak çalıştığını göstermiştir. Bu ön yargıyı düzeltilerek elde edilen sonuçlara göre, 2023 yazı, bu dönemin ön sanayi öncesi sıcaklıklarına göre yaklaşık 2.3°C daha sıcaktı.
Ancak, en uzun ağaç halkası kayıtları, sıcaklıkları, MS 1 yılına kadar 2.000 yıl öncesine götürebilmektedir. Bu daha uzun kayıtla karşılaştırıldığında, 2023 yazı 2.000 yıllık sıcaklık ortalamasına göre 2.2°C daha sıcaktı (ki bu erken enstrüman kaydının biraz daha sıcak olduğunu göstermektedir).
Peki, 2023 yazı, bu kayıtlarla karşılaştırıldığında ne kadar olağanüstüydü? Cevap son derece açıktır. En sıcak yaz bile, MS 246'da kaydedilmiş olup, 2.000 yıllık ortalamanın sadece 0.97°C üzerindedir, yani 2023'ten yaklaşık 1.2°C daha soğuktur. Belirteç kayıtları belirsizlikler içerse de, bu belirsizlikler 2023'ü kapsamaya yetecek kadar büyük değildir. Belirteçlerin %95 güven aralığı alınırsa, 2023 yazı yarım dereceden fazla daha sıcaktır.
Bu analiz açıkça, yüzyıllık kayıtların bir bölümünü, kadim belirteçlerle karşılaştırabilir ve dünya bölgelerinin sıcaklık verilerine dayanmaktadır. Ancak, bu durum 2023'ün geri kalanının ne kadar olağanüstü olduğunu veya ekstrem niteliğinin küresel olup olmadığını söylemez. Yine de, Esper, Torbenson ve Büntgen'in yaptığı çalışma muhtemelen benzer nitelikteki ilk çalışmadır. Şu anda, aşırı sıcaklıkların hem küresel hem de yaz mevsiminin ötesine genişlediğini gösteren bir yılın verilerine yakınız. Bu durum, yaz sıcaklıklarını yakalamayan ve dolayısıyla yaz mevsimi dışındaki sıcaklıklara duyarlı olan ek belirteçlerin dikkate alınmasına olanak sağlayacaktır.
Başka bir deyişle, yeni makale, devam eden bir olayın sağlam bir erken analizidir. Biraz daha zamanla, yeni sera etkisi ile ilgili ekstrem sıcaklıkların ne kadar olağanüstü olduğuna dair daha iyi bir perspektif kazanacağız.